Urednik novina obavezan da u ime „prava na zaborav“ počinioca nezgode sa smrtnim ishodom anonimizira internetsku arhivu članka objavljenog prije dvadeset godina • Pojašnjenje obima „prava da budeš zaboravljen na mreži“, neautonomnog prava povezanog s pravom na poštovanje ugleda • Utvrđivanje kriterija i pravila za uspostavljanje ravnoteže između prava prema čl. 10. i 8. Konvencije • Anonimizacija nije nametnula pretjeran i nemoguć teret izdavaču, a predstavljala je najefikasnije sredstvo zaštite privatnosti dotičnog lica • Nema kršenja člana 10. Konvencije

Činjenice i navodi podnosioca predstavke

Predstavka se odnosi na presudu donesenu u građanskom postupku. Tom presudom glavni urednik belgijskih dnevnih novina Le Soir obavezan je da anonimizira, u ime prava na zaborav, digitalnu arhivu članka u kojem se navodi puno ime gospodina G., vozača odgovornog za saobraćajnu nezgodu sa smrtnim ishodom koja se dogodila 1994. godine.

Podnosilac predstavke se pozvao na član 10. Konvencije navodeći da njegovo obavezivanje na anonimiziranje arhivirane verzije spornog članka na internetskoj stranici lista Le Soir predstavlja kršenje slobode izražavanja, slobode štampe i slobode širenja informacija.

Ocjena Evropskog suda

Vijeće

U presudi od 22. juna 2021. godine Vijeće je zaključilo da nije povrijeđen član 10. Konvencije. Vijeće je smatralo da su domaći sudovi, u skladu s kriterijima postavljenim u praksi Suda, utvrdili ravnotežu između prava na poštovanje privatnog života gospodina G. i prava na slobodu izražavanja podnosioca predstavke. Istaknuto je da je Žalbeni sud posebno pridao značaj šteti koju je gospodin G. pretrpio zbog objavljivanja spornog članka na internetu, naročito imajući u vidu vrijeme koje je proteklo od objavljivanja originalnog članka, s jedne strane, kao i činjenici da je anonimizacija spornog članka na internetskoj stranici lista Le Soir ostavila arhivu kao takvu netaknutu i da je bila najefikasnija mjera među onima koje su bile moguće u tom predmetu, bez srazmjernog utjecaja na slobodu izražavanja podnosioca predstavke, s druge strane.

Veliko vijeće

Veliko vijeće je ukazalo na to da je u konkretnom slučaju, s obzirom na specifičnu prirodu predmeta koja leži u činjenici da se radi o elektronski arhiviranoj verziji članka a ne o njegovoj izvornoj verziji, potrebno prilagoditi kriterije koje je Sud dotad koristio pri rješavanju sukoba između prava prema čl. 10. i 8. Konvencije.

Za razliku od Vijeća koje se pozvalo na utvrđene kriterije u predmetima koji se odnose na početnu objavu (doprinos raspravi od javnog interesa, da li je dotično lice poznato, predmet vijesti, prethodno ponašanje dotičnog lica, način na koji je informacija dobijena i njezina istinitost, sadržaj, oblik i posljedice objavljivanja, težina mjere izrečene podnosiocu), Veliko vijeće je smatralo da prilikom ocjenjivanja treba uzeti u obzir drugačiji kontekst tog predmeta u poređenju sa slučajevima koji se odnose na početnu objavu. Pri tome je Veliko vijeće imalo u vidu da je u nedavnom predmetu Biancardi, koji se odnosio na zahtjev vlasnika internetskih novina da „deindeksira“ članak, Sud utvrdio da je potreban novi skup kriterija koje treba uzeti u obzir pri odmjeravanju navedenih prava, a to su: dužina vremena tokom kojeg je članak bio online, osjetljivost podataka i težina izrečene sankcije.

Imajući u vidu navedene opće principe, a posebno potrebu očuvanja cjelovitosti arhive štampe, kao i, u određenoj mjeri, praksu sudova u državama članicama Vijeća Evrope, Veliko vijeće je smatralo da prilikom uspostavljanja ravnoteže između tih različitih prava jednake vrijednosti koje treba provesti u kontekstu zahtjeva za izmjenu novinarskog sadržaja koji je arhiviran na internetu treba uzeti u obzir sljedeće kriterije: (i) prirodu arhiviranih informacija, (ii) vrijeme koje je proteklo od događaja i od prve i online objave, (iii) savremeni interes informacije, (iv) da li je lice koje tvrdi da ima pravo biti zaboravljeno poznato i njegovo ponašanje nakon događaja, (v) negativne posljedice stalne dostupnosti informacija na internetu, (vi) stepen dostupnosti informacija u digitalnim arhivama i (vii) utjecaj mjere na slobodu izražavanja, tačnije na slobodu štampe.

Pri tome je istaknuto da prilikom primjene navedenih kriterija posebnu pažnju treba posvetiti ispravnom uspostavljanju ravnoteže između interesa pojedinaca koji zahtijevaju izmjenu ili uklanjanje članka koji se odnosi na njih u arhivi štampe, s jedne strane, i utjecaja takvih zahtjeva na izdavače koji su objavili vijest, kao i, u zavisnosti od slučaja, utjecaja na funkcioniranje štampe, s druge strane.

Primjenjujući navedene principe, Veliko vijeće je primijetilo da činjenice navedene u članku, iako tragične, ne spadaju u kategoriju krivičnih djela čiji značaj, zbog svoje težine, ostaje nepromijenjen s protekom vremena. Veliko vijeće je dalje primijetilo da je proteklo značajno vrijeme između prvog objavljivanja članka i prvog zahtjeva za anonimizaciju, te da je gospodin G., koji je rehabilitiran 2006. godine, imao legitiman interes da, nakon toliko vremena, traži da mu se omogući reintegracija u društvo bez trajnog podsjećanja na njegovu prošlost. Veliko vijeće je dalje podržalo stav belgijskih sudova da dvadeset godina nakon događaja identitet lica koje nije bilo javna ličnost nije pridonio javnom interesu članka jer je samo dao statistički doprinos javnoj raspravi o sigurnosti na cestama, a događaji o kojima se izvještava u članku očito nisu bili ni od historijskog značaja budući da se članak odnosio na uobičajenu, iako tragičnu, kratku vijest koja nije bila od posebnog javnog interesa. Također, navedeno je da su svi koraci koje je gospodin G. preduzeo pokazali želju da ostane van medijske pažnje. Veliko vijeće je podržalo stav Žalbenog suda u Liègeu koji je smatrao da digitalno arhiviranje članka koji se odnosi na počinjenje krivičnog djela ne bi trebalo stvoriti neku vrstu „virtuelne kaznene evidencije“ za gospodina G., koji je odslužio kaznu i bio rehabilitiran. Veliko vijeće je također istaklo da su domaći sudovi primijetili da su arhivirani primjerci novina Le Soir 2008. godine, kada su postavljeni na internet, bili dostupni besplatno. S obzirom na taj visok stepen dostupnosti, Veliko vijeće je smatralo, kao i Žalbeni sud u Liègeu, da je stalna prisutnost konkretnog članka u arhivi nesumnjivo nanijela štetu gospodinu G. Veliko vijeće je s posebnom pažnjom pristupilo procjeni utjecaja mjere na slobodu izražavanja i slobodu štampe. Između ostalog je istaknuto da, s obzirom na važnost cjelovitosti arhive digitalne štampe, nacionalni sudovi prilikom rješavanja sporova te vrste i odlučivanja koje od različitih mjera primijeniti u odnosu na lice koje podnosi zahtjev moraju dati prednost mjeri koja je najprikladnija za cilj kojem to lice teži, pod pretpostavkom da je taj cilj opravdan, i koja najmanje ograničava slobodu štampe na koju se dotični izdavač može pozvati.

S obzirom na sve navedeno, Veliko vijeće je primijetilo da su nacionalni sudovi na dosljedan način uzeli u obzir prirodu i ozbiljnost sudskih činjenica o kojima se izvještava u konkretnom članku, činjenicu da članak nije imao aktuelni, historijski ili naučni značaj, te činjenicu da gospodin G. nije bio poznat. Osim toga, pridali su važnost ozbiljnoj šteti koju je pretrpio gospodin G. kao rezultat kontinuirane dostupnosti članka s neograničenim pristupom na internetu, što je bilo pogodno za stvaranje „virtuelnog krivičnog dosjea“, posebno s obzirom na protek vremena od izvornog objavljivanja članka. Konačno, nakon pregleda mjera koje bi se mogle razmotriti kako bi se uspostavila ravnoteža između prava prema čl. 10. i 8. Konvencije, smatrali su da anonimizacija članka nije nametnula pretjeran i nemoguć teret podnosiocu predstavke, dok je, istovremeno, predstavljala najefikasnije sredstvo zaštite privatnosti gospodina G.