Propust vlasti da podnosioca predstavke zaštite od proizvoljnosti prilikom određivanja drugog uzastopnog perioda pritvora u vezi s različitim paralelnim krivičnim postupcima  • Kršenje člana 5. st. 1. i 3. Konvencije • Za jedan period pritvora proizvoljnost nije utvrđena – nema kršenja člana 5. stav 1. Konvencije

Činjenice i navodi podnosioca predstavke

Podnosilac predstavke bio je jedan od vođa Ujedinjenog nacionalnog pokreta (bivša vladajuća politička stranka) i gradonačelnik Tbilisija od 2005. do 2013. godine. U periodu između 2012. i 2015. godine podnosilac predstavke optužen je za više krivičnih djela u više krivičnih postupaka koji su vođeni paralelno. Riječ je o krivičnim djelima u vezi s pranjem novca i drugim krivičnim djelima vezanim za finansije i počinjenim u okviru privatnih kompanija, kompanije koja je bila u vlasništvu Ureda gradonačelnika Tbilisija te fonda koji je taj isti ured osnovao. Protiv podnosioca predstavke je 5. juna 2014. godine pokrenut krivični postupak u vezi s pranjem novca i navodnog organiziranja nasilnog incidenta u Uredu izborne komisije. Uprkos pozivu istražioca da dođe na saslušanje 4. jula 2014. godine, podnosilac predstavke je 3. jula 2014. godine pokušao otputovati van zemlje. Tom prilikom je  uhapšen i pritvoren zbog opasnosti od bjekstva. Protiv podnosioca predstavke je 28. jula 2014. godine pokrenut još jedan krivični postupak zbog teške prevare i pranja novca. U vezi s tim postupkom, 15. marta 2015. godine određen mu je pritvor zbog opasnosti od ometanja istrage, utjecaja na svjedoke te zbog opasnosti od bjekstva. Pritvor mu je određen uprkos tome što je on već izvjesno vrijeme proveo u pritvoru u vezi s krivičnim postupkom koji je pokrenut 5. juna 2014. godine. Prigovor odbrane da je maksimalno trajanje istražnog zatvora bilo devet mjeseci i da, shodno tome, nije bilo pravnog osnova za primjenu novog perioda istražnog zatvora te da je protivustavna tvrdnja tužilaštva da se rok od devet mjeseci računa za svaki krivični postupak posebno, sudovi su odbili.

Podnosilac predstavke je u aprilu 2015. godine podnio ustavnu žalbu navodeći da je njegov kontinuirani pritvor neustavan jer traje duže od maksimalnog roka od devet mjeseci, koji je za takav pritvor određen Ustavom. Tražio je, između ostalog, da se član 205. stav 2. Zakona o krivičnom postupku proglasi neustavnim. Ustavni sud je 15. septembra 2015. godine proglasio neustavnim „normativni sadržaj“ tog člana u dijelu u kojem se omogućava pritvor lica optuženog u krivičnom predmetu – iako postoji dovoljno osnova da se to lice optuži – ako je ono već provelo devet mjeseci u pritvoru u nekom drugom krivičnom predmetu protiv njega.

Pozivajući se na odluku Ustavnog suda, podnosilac predstavke je 17. septembra 2015. godine zatražio od nadležnog suda da ga pusti iz pritvora. Istog dana sud je odobrio njegov zahtjev, uz napomenu da je podnosilac predstavke već proveo petnaest mjeseci u pritvoru i da je njegov daljnji pritvor, s obzirom na nedavnu odluku Ustavnog suda, nedozvoljen.

Podnosilac predstavke se žalio da su njegovo hapšenje i pritvor u periodu između 3. jula 2014. i 17. septembra 2015. godine bili suprotni domaćim zakonima i proizvoljni.

Ocjena Evropskog suda

Član 5. stav 1.

Pritvor podnosioca predstavke od 3. jula 2014. do 2. aprila 2015. godine

Evropski sud je smatrao da je postojalo dovoljno dokaza da je podnosilac predstavke možda učinio predmetna krivična djela, te da je pritvaranje stoga bilo opravdano. Namjera je bila da se podnosilac predstavke izvede pred nadležne organe, što se i dogodilo sljedećeg dana nakon njegovog hapšenja. Prema gruzijskom zakonu o krivičnom postupku, nalog za hapšenje nije potreban ako postoji opasnost od bijega. To je ovdje bio slučaj imajući u vidu da je podnosilac predstavke uhapšen na aerodromu prilikom pokušaja da napusti zemlju. U pogledu pitanja proizvoljnosti ili loše namjere na strani vlasti, podnosilac predstavke je ukazao na činjenicu da je bio pritvoren u istražnom zatvoru uprkos tome što mu je dopušteno da ostane na slobodi bez kaucije samo dva dana ranije. Evropski sud je smatrao da u obrazloženjima domaćih sudova nije bilo proizvoljnosti. Naime, podnosilac predstavke nije tvrdio da su dva slučaja koja su dovela do odvojenih odluka o puštanju i pritvaranju bila slična. Suprotno tome, Vlada je utvrdila da su tri nove činjenice − navodno ometanje svjedoka, nove optužbe protiv njega i pokušaj napuštanja zemlje uprkos pozivu istražioca na ispitivanje − dale težinu odluci o pritvaranju podnosioca predstavke. Evropski sud je zaključio da odluka o pritvaranju podnosioca predstavke nije donesena u lošoj vjeri, te stoga nije došlo do povrede člana 5. stav 1. Evropske konvencije zbog hapšenja podnosioca predstavke i naknadno određenog pritvora u periodu od 3. jula 2014. do 2. aprila 2015. godine.

Pritvor od 2. aprila do 17. septembra 2015. godine

Evropski sud je istakao da je pritvor podnosioca predstavke nakon isteka zakonskog maksimalnog roka od devet mjeseci bio nezakonit i proizvoljan. Evropski sud je ukazao da gruzijski ustav predviđa  da svaki pritvor mora biti u skladu s Ustavom i zabranjuje vještački nastavak devetomjesečnog maksimuma pritvora formalnim sredstvima kako bi se osigurala „brza pravda“. Do 2. aprila 2015. godine podnosilac predstavke bio je u pritvoru tokom pripreme optužnica u dva odvojena predmeta. Evropski sud je naveo da domaći sudovi nisu obrazložili da li je novi zahtjev za pritvor bio odgovor na nove činjenice ili je jednostavno bio de facto produženje prvobitnog određenog pritvora. Domaći sudovi također nisu ispitali argumente podnosioca predstavke u vezi s neopravdanošću odluke o pritvoru. U odnosu na ovaj period, Evropski sud je utvrdio da je došlo do povrede člana 5. stav 1. Konvencije.

Član 5. stav 3.

Evropski sud je istakao da iako su prvobitno navedeni razlozi za pritvor određen 3. jula 2014. godine bili relevantni i dovoljni, domaći sud je ignorirao protok vremena i promijenjene okolnosti za podnosioca predstavke, praktično ostavljajući njemu da dokaže da je nastavak njegovog pritvora bio neopravdan. Evropski sud je naglasio da od 18. februara 2015. godine, dana kada je domaći sud usmeno razriješio zahtjev podnosioca za zamjenu pritvora kaucijom, pa nadalje, pritvor koji je određen podnosiocu predstavke u krivičnom predmetu povezanom s nasilnim incidentom u Uredu izborne komisije prestao da se zasniva na dovoljnim osnovama, što je u suprotnosti sa članom 5. stav 3. Konvencije.