Član 46. Evropske konvencije • Obavezujuća snaga i izvršenje presuda • Pritužbe podnosioca predstavke ograničene na novi period i nove činjenice nakon onih koji su obuhvaćeni prethodnim utvrđenjem povrede postupka iz člana 3. Evropske konvencije • Član 46. ne sprečava Evropski sud da ispita novu predstavku • Nastavak neefikasne istrage pritužbi na policijsko zlostavljanje • Utvrđeno kršenje člana 3. Evropske konvencije

Činjenice predmeta i navodi podnosioca predstavke

Pravosnažnom presudom Evropskog suda od 20. juna 2019. godine u predmetu podnosioca predstavke broj 34199/09 utvrđena je, između ostalog, povreda člana 3. Konvencije zbog mučenja kojem je bio podvrgnut dok je bio u nezakonitom pritvoru i zbog nedostatka efikasne istrage o njegovim pritužbama za zlostavljanje. U postupku izvršenja presude istraga o zlostavljanju podnosioca predstavke ponovo je pokrenuta u augustu 2019. godine i provedene su određene istražne radnje. Podnosilac predstavke je u novembru 2019. godine glavnom tužiocu Ukrajine i ministru pravde Ukrajine podnio zahtjev za ispitivanje njegove pritužbe za zlostavljanje. Podnosilac predstavke je 11. decembra 2019. godine obaviješten o pokretanju krivičnog postupka.

Podnosilac predstavke je 12. decembra 2019. godine podnio novu predstavku broj 2705/20. Pritužbe podnosioca predstavke u tom predmetu odnose se na adekvatnost i djelotvornost radnji i/ili propusta koji su se desili nakon presude iz 2019. godine. Tokom ispitivanja 2021. godine podnosilac predstavke je imenovao trojicu policajaca za koje je vjerovao da su umiješani u njegovo zlostavljanje. Nakon toga nisu preduzete nikakve druge istražne radnje. Odlukom suda odobren je zahtjev podnosioca predstavke i naložen dodatni sudskomedicinski pregled. Podnosilac predstavke je podnio žalbu regionalnom tužilaštvu zbog propusta istražioca da provede istragu na vrijeme. Tužilaštvo je obavijestilo podnosioca predstavke da istraga „nije u potpunosti u skladu sa zahtjevima efikasnosti i da su data uputstva istražiocu u pogledu daljnjih radnji“. Istražilac je zatražio da se postupak obustavi jer nije moguće utvrditi ko su počinioci, kao i zbog nastupanja zastarjelosti (petnaest godina za djelo iz člana 365. stav 2. Krivičnog zakonika). Sudovi su takav zahtjev odbili jer nisu našli osnov za obustavljanje postupka s obzirom na to da je podnosilac predstavke jasno imenovao osobe za koje sumnja da su počinioci krivičnog djela.

Pozivajući se na član 13. Konvencije, podnosilac predstavke se žali na kontinuirani propust države da istraži njegove pritužbe za zlostavljanje i nakon što je donesena presuda Evropskog suda iz 2019. godine.

Ocjena Evropskog suda

Evropski sud je smatrao da pritužbu treba ispitati u smislu člana 3. Evropske konvencije. Ukazao je da se slučaj odnosi na neefikasnost nastavka istrage o žalbama podnosioca predstavke za zlostavljanje tokom novog perioda koji spada u nadležnost Suda ratione materiae, odnosno od juna 2019. godine pa nadalje.

U pogledu tvrdnje Vlade da podnosilac predstavke nije preduzeo nikakve radnje kako bi pokazao svoj interes za istragu, Evropski sud je ponovio da je obaveza državnih organa da djeluju na vlastitu inicijativu u slučajevima zlostavljanja od državnih agenata i da je na vlastima bila obaveza da osiguraju da podnosilac predstavke bude uključen u postupak od njegovih ranih faza. U vezi s tim, Evropski sud je također konstatirao da je podnosilac predstavke pokazao istinski interes za postupak kada je podnio pritužbu zbog dugotrajne i neefikasne istrage, kao i kada je osporio odluku istražioca kojom je odbijen njegov zahtjev da se naloži dodatni sudskomedicinski pregled. Što se tiče ažurnosti i adekvatnosti, Evropski sud je primijetio da je postupak nastavljen prilično brzo, nakon manje od dva mjeseca od donošenja presude Evropskog suda iz 2019. godine, a preliminarni zahtjevi za pronalaženje spisa predmeta istrage iz 2008. godine poslati su raznim organima. Evropski sud je istakao da su objektivne okolnosti van kontrole vlasti te napore činile još složenijim i da one traju i danas. Ipak, Evropski sud je istakao da su okolnosti zahtijevale veću ažurnost i proaktivnost nadležnih tijela, posebno s ciljem osiguranja dokumenata.

Evropski sud je također ukazao da je istraga iz 2019. godine provedena na osnovu člana 365. stav 2. Krivičnog zakonika, koji predviđa odgovornost u slučajevima zloupotrebe ovlaštenja u kombinaciji s nasiljem. Takva pravna klasifikacija nije očekivana imajući u vidu nalaz Evropskog suda da je zlostavljanje podnosioca predstavke u 2008. godini predstavljalo mučenje, tj. krivično djelo koje je kažnjivo prema drugoj odredbi Krivičnog zakonika – članu 127. Iako prihvata da se početna klasifikacija predmetnih radnji može razlikovati i mijenjati kako istraga napreduje, Evropski sud, u nedostatku uvjerljivog objašnjenja, cijeni da se navedeno može smatrati pokazateljem nedostatka razumijevanja koliko je važna dužnost vlasti da istraži djela takve težine kao što je mučenje i, prema tome, podrivanjem efikasnosti istrage u cjelini.

U vezi s tim, Evropski sud je konstatirao da je vlast zatražila da se postupak obustavi jer nije moguće utvrditi ko su počinioci te zbog nastupanja zastarjelosti. Domaći sudovi su takav zahtjev odbili jer nisu našli osnov za obustavljanje s obzirom na to da je podnosilac predstavke jasno imenovao osobe za koje sumnja da su počinioci. Iako domaći sudovi nisu ispitali pitanje zastarjelosti, Evropski sud je istakao da, prema ukrajinskom zakonodavstvu, kada se predmet klasificira kao mučenje onda nema roka zastare.

Konačno, Evropski sud je naveo da ne može previdjeti činjenicu da su sami domaći organi, odnosno regionalno tužilaštvo, već u februaru 2022. godine priznali da je istraga u slučaju podnosioca predstavke bila duga i neefikasna. Tužilaštvo je obavijestilo podnosioca predstavke da su istražiocu data uputstva kako da nastavi postupati u predmetu. Međutim, Evropskom sudu nisu dostupne informacije o tome kakva su bila ta uputstva i da li su ona poštovana u narednom periodu. Postupak već traje oko pet godina.

Evropski sud je zaključio da u konkretnom predmetu domaći organi nisu dokazali da su tokom relevantnog perioda postupali s dužnom pažnjom kako bi osigurali efikasnu istragu o navodima podnosioca predstavke o zlostavljanju. Utvrdio je da je došlo do povrede člana 3. Evropske konvencije u njegovom procesnom dijelu s obzirom na razvoj događaja od juna 2019. godine.