Konferencija evropskih ustavnih sudova

Ustavni sud BiH postao je član Konferencije evropskih ustavnih sudova (Conference of European Constitutional Courts) na pripremnom sastanku XII kongresa evropskih ustavnih sudova, održanom u Bruxellesu 2000. godine.

Osnivanje Konferencije evropskih ustavnih sudova inicirali su ustavni sudovi Savezne Republike Njemačke, Republike Austrije, Republike Italije i bivše Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije. Prva Konferencija evropskih ustavnih sudova održana je 1972. godine u Dubrovniku, o temi „Nadležnost ustavnih sudova i pravne posljedice njegovih odluka“. Cilj inicijative je bilo stvaranje okvira za razmjenu iskustava o ustavnosudskoj praksi i jurisprudenciji u općem, evropskom kontekstu, uz dužno poštovanje načela sudske neovisnosti.  Tokom godina povećavao se broj članica Konferencije i ona danas broji 41 punopravnu članicu – evropske ustavne sudove i druge najviše sudove koji obavljaju funkcije ustavnog suda. Porast broja članova nametnuo je potrebu razvoja formalnog pravnog okvira u kojem Konferencija djeluje, pa je na Kongresu u Varšavi 1999. godine usvojen Statut, a tri godine kasnije, na Kongresu u Bruxellesu, usvojen je i Pravilnik Konferencije.

Članom 3. Statuta utvrđeni su ciljevi Konferencije „... promovirat će razmjenu informacija o metodama rada i ustavnosudskoj praksi između članova i razmjenu mišljenja o institucionalnim, strukturnim i operativnim pitanjima koja se tiču javnog prava i ustavnog sudovanja ... poduzimat će korake u pravcu unapređenja neovisnosti ustavnih sudova kao ključnog faktora u garantiranju i primjeni demokratije i vladavine prava, s posebnim naglaskom na osiguravanje zaštite ljudskih prava ... podržavat će napore da se održavaju redovni kontakti između evropskih ustavnih sudova i sličnih institucija“.

Prema Statutu, tijela Konferencije su: 1. „Krug predsjednika“, glavno tijelo za donošenje odluka koje se sastoji od predsjednika ustavnih sudova i institucija koje imaju status punopravnog člana, 2. Kongres, koji se održava svake treće godine, kojem prisustvuju punopravni članovi, pridruženi članovi, ali također i posmatrači. Predsjednik suda koji je domaćin narednog kongresa predsjedava Konferencijom i Krugom predsjednika, a isti sud obavlja funkciju Sekretarijata Konferencije.

Svjetska konferencija ustavnih sudova

Ustavni sud BiH je punopravni član Svjetske konferencije ustavnih sudova (World Conference on Constitutional Justice) od januara 2013. godine.

Svjetska konferencija ustavnog sudstva osnovana je na inicijativu Venecijanske komisije, s ciljem okupljanja ustavnih sudova i drugih najviših sudova koji obavljaju funkciju ustavne kontrole širom svijeta. Venecijanska komisija je pružila podršku u izradi Statuta Konferencije, koji je stupio na snagu 24. septembra 2011. godine, te pruža kontinuiranu podršku u radu Konferencije i organizaciji Kongresa Konferencije.

Konferencija danas ima 117 članova – ustavnih sudova, ustavnih vijeća i vrhovnih sudova iz Afrike, Amerike, Azije, Australije/Okeanije i Evrope. Konferencija promovira ustavnu pravdu kao ključni element demokratije, zaštite ljudskih prava i sloboda i vladavine  prava. Svoje ciljeve ostvaruje putem organizacije redovnih kongresa, učestvovanjem u regionalnim konferencijama i seminarima, razmjenom iskustava i sudske prakse, kao i pružanjem korisnih usluga članovima Konferencije na njihov zahtjev (član 1. Statuta Konferencije).

Prema Statutu, glavna tijela Konferencije su Generalna skupština, Biro i Sekretarijat. Generalnom skupštinom rukovodi sud domaćin Kongresa. Predsjedništvo Biroa se smjenjuje godišnje po načelu rotacije grupe sudova, pri čemu je na grupi sudova da izabere predstavnike. Venecijanska komisija obavlja funkciju Sekretarijata Konferencije.

Do sada su održana četiri Kongresa:

1. 24–26. januar 2009. godine, Cape Town, Južnoafrička Republika, o temi „Utjecaj ustavnog sudstva na društvo i na razvoj globalne jurisprudencije o ljudskim pravima“;
2. 16–18. januar 2011. godine, Rio de Janeiro, Savezna Republika Brazil, o temi „Podjela vlasti i neovisnost ustavnih sudova i ekvivalentnih tijela“;
3. 28. septembar – 1. oktobar 2014. godine, Seul, Republika Koreja, o temi „Ustavno sudstvo i društvena integracija“;
4. 11–14. septembar 2017. godine, Vilnius, Litvanija, o temi „Vladavina prava i ustavno sudstvo u modernom svijetu“.

Evropska komisija za demokratiju putem prava

Saradnja Ustavnog suda BiH i Evropske komisije za demokratiju putem prava – Venecijanska komisija (European Commission for Democracy through Law) počela je 1997. godine, a intenzivirana je od 2002. godine kada je Bosna i Hercegovina postala članica Vijeća Evrope i pristupila parcijalnom ugovoru Vijeća Evrope kojim je 1990. godine ustanovljena Evropska komisija za demokratiju putem prava.

Evropska komisija za demokratiju putem prava, poznatija kao Venecijanska komisija, neovisno je savjetodavno tijelo Vijeća Evrope koje se bavi ustavnim pitanjima. Uloga Venecijanske komisije je davanje savjetodavnih mišljenja državama članicama, a naročito pružanje pomoći državama da usklade svoj pravni sistem i institucionalnu strukturu s evropskim standardima i međunarodnim iskustvima u području demokratije, ljudskih prava i vladavine prava. Komisija, također, pomaže da se osigura diseminacija i konsolidacija zajedničkog ustavnog nasljeđa. Ona ima jedinstvenu ulogu u upravljanju konfliktima i pruža „hitnu ustavnu pomoć“ državama u tranziciji. Komisija prati tri oblasti, u kojima i radi: demokratske institucije i osnovna prava, ustavno sudstvo i redovno sudstvo, te izbore, referendume i političke partije.

Venecijanska komisija trenutno ima 62 članice: 47 koje su članice Vijeća Evrope i 15 drugih država. Na plenarnoj sjednici Komisije učestvuju Evropska komisija i OSCE. Sjedište Komisije je u Strasbourgu, Francuska, a plenarne sjednice održavaju se u Veneciji, četiri puta godišnje.

Bivši sudija Ustavnog suda BiH Zlatko M. Knežević je član Venecijanske komisije u ime Bosne i Hercegovine. Ranije je član Komisije bio i bivši sudija Ustavnog suda BiH prof. dr. Ćazim Sadiković.

Saradnja s Venecijanskom komisijom odvija se i posredstvom službenika za vezu, tj. ovlaštenog predstavnika Suda koji je odgovoran za ispunjavanje obaveza Suda prema Komisiji, odgovara na molbe ovlaštenih predstavnika drugih država članica za dostavljanje informacija o pravnom okviru i sudskoj praksi, dostavlja odluke Suda za bazu sudskih odluka, odnosno za Bilten Venecijanske komisije i dr.